Vier bakens van vernieuwing voor de boslandbouw
Wat zijn vanuit economisch en ecologisch oogpunt de meest interessante mogelijkheden voor boeren om landbouw, natuur en landschap op hun bedrijf te versterken met bomen en struiken? Vier boeren in Vlaanderen en Nederland gaan de komende maanden aan de slag met de praktische toepassing van de laatste inzichten en nieuwste methoden en technieken op het gebied van agroforestry. Als demonstratiebedrijven krijgen ze bij hun omschakeling naar boslandbouw deskundige ondersteuning vanuit het Vlaams-Nederlandse Interreg-project Cambium: boslandbouw integraal.
Het consortium van 10 partijen achter het Cambium-project heeft twee boerenbedrijven in Nederland en twee in Vlaanderen geselecteerd om een demonstratieproject (‘lighthouses’) rond boslandbouw te realiseren. In overleg met de betrokken boeren gaan de Cambium-experts de komende maanden state-of-art agroforestry-systemen ontwerpen voor een nader te bepalen deel hun landbouwgrond. In België betreft het de boerderij van Thomas Cools in Weerde en boerderij De Esberghoeve van Karel Lenaerts en Nelly Vermeeren in Merksplas. In Nederland gaat het om Boerderij Sierveld in het Limburgse Mechelen en boerderij Somerse Velden in Someren, Noord-Brabant.
Met agroforestry kun je lof oogsten
De boerderij van Thomas Cools in Weerde omvat zo’n 40 hectare grond waarop hij voornamelijk witlof teelt te midden van diverse natuurgebieden. De Witlof gaat deels naar de handel en deels naar consumenten (± 400) die in het witlofseizoen elke zaterdag op de boerderij hun bestelling komen ophalen. Veel klanten vragen waarom Thomas eigenlijk geen andere dingen verkoopt? Daar liggen genoeg kansen. De omschakeling naar agroforestry biedt voor Thomas kansen om de biodiversiteit op zijn akkerbouwbedrijf te vergroten door integratie van productieve bomen en struiken in zijn teeltplan. Tegelijk kan hij daarmee voorzien in de vraag van zijn klanten naar een ruimer assortiment producten. Dat zijn mooie kansen om te benutten bij de cocreatie van een natuurinclusief bedrijfsplan op basis van agroforestry in een volgende fase van het Cambium-project.
De Esberghoeve
Op boerderij De Esberghoeve in Merksplas een dorp in de Noorderkempen, ondernemen Karel Lenaerts en Nelly Vermeeren met een bedrijfsmodel op basis van recreatie, educatie en agroforestry. Het dorp is een toeristische trekpleister in Vlaanderen, rijk aan natuurschoon waaronder het Graafsbos. Met 20 hectare maakt De Esberghoeve deel uit van dit aantrekkelijke bos. Van de 20 hectare bestaat 8 hectare uit bos en 12 uit landbouwgrond. Een deel wordt beheerd als ecologisch grasland. Op percelen naast een jeugdverblijf is enkele jaren geleden een start gemaakt met agroforestry. Daar zetten Karel en Nelly in op meerjarige teelten, koolstofopbouw, bodemverbetering en biodiversiteit. Ze willen er een vitaal voedselbos ontwikkelen met een robuust verdienmodel voor een langere periode. Daarbij is een belangrijke rol weggelegd voor educatie, vooral over biodiversiteit en bodemkwaliteit. In 2022 is al een deel ingeplant. Vanuit het Cambium-project krijgen ze deskundige ondersteuning bij de ontwikkeling en realisatie van een bedrijfsplan voor state-of-the-art boslandbouwsysteem.
Gemeenschapsboerderij ’t Sierveld
Boerderij ‘t Sierveld is een voormalige melkveehouderij op 15 hectare in het Limburgse Mechelen. De boerderij is enkele jaren geleden aangekocht door stichting Lenteland, een organisatie die boerderijen opkoopt en omvormt tot coöperatieve gemeenschapsboerderijen. Op basis van hun bedrijfsplan voor transitie naar een regeneratieve boerderij zijn Iris en Yves Claessens enige tijd geleden door Lenteland aangesteld als beheerders van ’t Sierveld. Het plan bestaat uit een combinatie van een moestuin voor de lokale gemeenschap (‘Community Supported Agriculture’), een B&B op basis van tiny houses, vleesvee met een potstal, een verhuurbare vergaderruimte, een locatie voor events met lunch en/of diner, en agroforestry. Als bedrijfsleiders zijn Iris en Yves werken stap voor stap aan de uitvoering van hun bedrijfsplan. Tot dusver is alleen de gemeenschappelijke moestuin volledig operationeel. Momenteel worden de eerste stappen gezet op weg naar het ontwerp en de aanplant van een agroforestry-systeem. Vanuit het Cambium-project bezien, biedt ‘t Sierveld daarmee een uitgelezen kans voor co-creatie van een innovatief, meerjarig teeltsysteem volgens de laatste inzichten uit de boslandbouw.
Boerderij Somerse Velden
Somerse Velden is een boerderij van de familie Van der Velden van 20 hectare gelegen in Someren, in Noord-Brabant. Tot 2012 was de boerderij ingericht als melkveehouderij met zo’n 60 tot 80 koeien. In 2012 nam de familie het besluit om te stoppen waarna de koeien en het melkquotum werden verkocht. Sindsdien wordt de grond in bruikleen benut door een bevriende melkveehouder voor de teelt van maïs en grasland. Dit jaar nemen de kinderen, Anne van der Velden en haar broers, het bedrijf over met de intentie om er een duurzaam en toekomstbestendig bedrijf van te maken. Zij beschouwen natuurherstellende boslandbouw als de meest geschikte ‘gereedschapskist’ om een robuust teeltsysteem mee op te bouwen. Ze willen experimenteren met voedselbosbouw en andere vormen van agroforestry om een toekomstbestendig bedrijfsmodel op te bouwen dat zowel economisch als ecologisch rendement oplevert. Eén perceel is al ingericht als voedselbos en één als rijenteelt. De ontwikkeling van het derde en grootste perceel gaat binnenkort van start met ondersteuning vanuit het Cambium-project. Hierbij wordt gedacht aan een tweede voedselbos, al of niet in combinatie met een andere vorm van boslandbouw. Zo wil de nieuwe generatie laten zien dat landbouw en natuur hand in hand kunnen gaan terwijl de boer er ook een goede boterham aan kan verdienen. Uitdagingen genoeg!
